Traditionele en Reguliere Vrijmetselarij
Inleiding
Velen beschouwen de vrijmetselarij als een geheim genootschap dat een ruim aandeel heeft in de strijd tegen de invloed van de kerken, in het bijzonder tegen de katholieke kerk of als een verbond dat op basis van het vrij onderzoek een onverdroten antiklerikale of antireligieuze campagne voert. Bovendien wordt de vrijmetselarij vaak als een beruchte drukkingsgroep bestempeld, die zwaar doorweegt op de politieke wereld en op de staatsinstellingen, om zichzelf en zijn leden aldus kostbare steun te verzekeren. Het feit dat er inderdaad, zoals vb. in Italië, misbruik gemaakt werd van de discretie waarmede men zich in Loges kan ontmoeten om extreem-rechtse of zelfs illegale activiteiten te bevorderen (cfr. de ‘massoneria deviata’ in Italië, eind de vorige eeuw, met instituten zoals “Propaganda Due”), bracht mee dat negatieve vooroordelen versterkt werden. Idem dito voor historisch valselijk gefabriceerde geschriften zoals de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion’, die de vrijmetselarij ziet als een groot maçonniek-joods complot dat de wereldheerschappij beoogt.
Met dit wijd verspreid maar erg vertrokken beeld heeft de spirituele en initiatieke vrijmetselarij geen uitstaans. De vrijmetselarij verschaft geen enkel filosofisch systeem, geen psychologisch remedie, geen enkele religieuze optie, geen maatschappelijke macht of invloed. Zij biedt haar leden geen enkele onfeilbare sleutel tot het geluk, geen magische of mystieke heelmiddelen.
Haar traditionele opdracht berust in de overdracht van een spirituele invloed, die bij degenen die geschikt zijn om te ontvangen, kan bijdragen tot een geestelijke verdieping en een gevoel van verbondenheid met Broeders die men anders nooit zou gekend hebben.
De vrijmetselarij biedt daarbij een werkmethode, een middel dat de weg effent van het persoonlijk zoeken ten behoeve van al degenen, die hun geest willen bevrijden, zich geestelijk willen verheffen en de broederschap van de mensen erkennen en beoefenen. Wie zijn bestaan een andere dimensie wenst te geven, kan zijn streven verwezenlijken dank zij de rituele praktijk en de werking met symbolen, die onze Orde biedt, buiten de profane wereld, de wereldse beroering en de ideologische twisten waarin zij zich niet mengt.
Schoonheid, Kracht, Wijsheid (Gent)
WAT IS VRIJMETSELARIJ?
De vrijmetselarij definiëren is moeilijk, omdat het een bijzonder meervoudig begrip is. De definitie is afhankelijk van de nadruk die gelegd wordt op één bepaalde interpretatie.
- een doelmatige definitie – een broederschap: De vrijmetselarij is een middel om oprechte vriendschap te stichten tussen personen die anders in voortdurende verwijdering zouden gebleven zijn. Welwillende en oprechte individuen vormen een collectiviteit of broederketen waar vertrouwen en vriendschap heerst. Binnen deze broederketen zijn alle schakels gelijk. De broederketen werkt als een eenheid, die veel krachtiger en efficiënter functioneert dan wanneer elk individu alleen zou optreden.
- een methodieke definitie – een initiatieke gemeenschap: De vrijmetselarij hanteert als werkmethode de initiatie, dit wil zeggen de stelselmatige, graduele en gestructureerde inwijding van haar leden tot volwaardige vrijmetselaars. In deze zin vormen de vrijmetselaren een filosofische elite van ingewijden in filosofische opvattingen die niet toegankelijk zijn voor profanen.
- een organisatorische of structurele definitie – een hiërarchische orde: De vrijmetselarij kan slechts bestaan als specifieke organieke structuur, wat typerend is voor de vrijmetselarij. Dit vertaalt zich in een uitwendige en zichtbare hiërarchie op collectief (bestuurlijk) niveau en een inwendige (onzichtbare) hiërarchie op individueel en initiatiek niveau.
- een inhoudelijke definitie – een ethische gemeenschap: Van iedere vrijmetselaar wordt verwacht dat hij of zij door zijn of haar metselactiviteit een beter mens wordt. Het geheel vanriten dat hiervoor wordt gebruikt is doorspekt met een specifieke symboliek, eigen aan de vrijmetselarij. Dit is het praktische middel om deze inhoudelijke ethische boodschap over te brengen.
- een praktische definitie – een levenshouding: Hier wordt het accent gelegd op de fundamentele grondhouding waarvan elke vrijmetselaar moet getuigen. Het geloof in de maakbaarheid het permanente kunnen verbeteren van de mens, enerzijds op individueel vlak, anderzijds op collectief vlak. De symboliek die daarbij gehanteerd wordt is die van de tempelbouw van koning Salomo die staat voor de tempel van de maatschappij. Deze grondhouding is de basis van de zingeving in het leven van elke vrijmetselaar.
- een romantische definitie – het geloof in utopieën: Het geloof in een – volmaakt en momenteel nog niet bereikt – utopisch einddoel gelegen in de toekomst dient als oriëntatiepunt van de arbeid. Het geloof in een universele broederschap van alle mensen, ongeacht verschillen in geloof, cultuur, taal, ras enz. wordt gezien als motiverende factor voor het handelen. Er wordt gestreefd naar geïnstitutionaliseerd kosmopolitisme. Het wezen van de vrijmetselarij als ‘société de pensée’ of als draagster van de beschaving maakt van haar een soort laboratorium waar experimenten met betrekking tot het sociale en culturele leven worden uitgevoerd of waar nieuwe ideeën worden uitgewerkt.
Afhankelijk van de geraadpleegde literatuur of auteur wordt bij de definitie van vrijmetselarij de nadruk gelegd op één of meerdere van deze concepten en minimalistisch gedaan over de andere. Maar om zich een volledig en objectief beeld te vormen van de vrijmetselarij dient men alle voornoemde conceptuele kapstokken met elkaar te combineren tot één afgewogen en synthetisch geheel. Aldus kan men de vrijmetselarij definiëren als:
een georganiseerd verband van individuen dat er naar streeft door middel van een specifiek symbolisch begrippenkader, volgens het procedé van systematische inwijding van haar leden, methodisch, elke individuele vrijmetselaar, elke individuele mens naar eigen inzicht te verbeteren met als einddoel het scheppen van een betere mens als onderdeel van een betere samenleving in het hier en het nu.
DE VRIJMETSELARIJ IN DE WERELD
In alle landen waar de overheid hun activiteit duldt of beschermt zijn de vrijmetselaren in Loges gegroepeerd, onder het gezag van een Meester van de Loge of «Achtbare Meester», die verkozen wordt voor een beperkte duur. De Loges zijn gegroepeerd in Grootloges wier soevereiniteit gewoonlijk beperkt is tot het land zelf.
In tegenstelling tot een wijdverspreide doch verkeerde mening, bestaat er geen centrale organisatie, die haar gezag zou uitoefenen op het geheel van de vrijmetselarij in de wereld.
De maçonnieke structuren zijn nationaal. In elk land bestaat er in de reguliere wereld één enkele «Grootloge», onder wier obediëntie alle Loges van hetzelfde land werken. In sommige landen, zoals in de Verenigde Staten, bestaat er een Grootloge per staat. De Grootloges – er zijn er in de wereld meer dan honderd – zijn onafhankelijk, autonoom en soeverein. Elke Grootloge vertoont een eigen karakter, met specifieke gebruiken die de lokale mentaliteit en traditie weerspiegelen. Maar al deze Grootmachten zijn onderling verbonden door een consensus ten aanzien van de beginselen en de gebruiken, die de onontbeerlijke grondslag van de reguliere vrijmetselarij vormen en die in de overgrote meerderheid van de landen de enige vorm van vrijmetselarij is, in tegenstelling met een beperkt aantal landen, waaronder België, waar ook een irreguliere vrijmetselarij bestaat (in ons land overigens het talrijkst).
Deze gemeenschappelijke reguliere maatstaven worden met een Engels begrip aangeduid: de «Landmarks». Deze «landmerken» geven de grenzen aan die niet mogen overschreden worden op gevaar af het domein van de Orde te verlaten en als irregulier te worden beschouwd.
De betrekkingen tussen de Grootloges worden aangeknoopt door wederzijdse erkenningen. Aldus ontstaan er bilaterale contacten, die de samenhang van de instelling in de wereld waarborgen, zonder echter afbreuk te doen aan de verantwoordelijkheid van elke Grootloge.
Zelfs de «United Grand Lodge of England», de oudste en de belangrijkste, met zowat 170.000 leden, oefent op het internationaal niveau geen enkele rechtstreekse werking uit. Zij beperkt zich tot het verlenen, het intrekken of het weigeren van «erkenningen».
De strenge nauwgezetheid waarmee zij de beginselen, die zij zelf als allereerste heeft gecodificeerd, eerbiedigt en doet eerbiedigen, verleent aan haar beslissingen echter een zeer hoog aanzien, zodat zij ten opzichte van de regulariteit van Grootloges een doorslaggevende rol speelt.
De «United Grand Lodge of England» erkent de Reguliere Grootloge van België als de enige maçonnieke autoriteit op het Belgisch grondgebied.
De reguliere vrijmetselarij telt mundiaal ongeveer 2,5 miljoen leden, d.i. ongeveer 95 % van alle vrijmetselaars over de wereld.